قیمت محصولات ایران خودرو و سایپا، مدتهاست که ثابت مانده و هیچ افزایشی نداشته است. همین موضوع باعث نارضایتی خودروسازان و زیان انباشته آنها شده است. البته وضعیت در بازار آزاد خودرو جور دیگری به نظر میرسد؛ قیمت خودرو در بازار آزاد نوسانات زیادی دارد و به هر اتفاقی واکنش میدهد. برای مثال در سال 1401 قیمت ارز افزایش چشمگیری داشت و به تبع آن قیمت خودروهای داخلی و خارجی نیز به شدت صعودی شد.
قیمت خودروهای داخلی که توسط کارخانه اعلام میشود، با قیمت معاملهای خودروها در بازار بسیار متفاوت است و گاهی این تفاوت به دو تا سه برابر قیمت کارخانهای میرسد. قیمت خودروهای داخلی در بازار آزاد دائما در حال رشد است و در این میان کسی جز واسطهها سودی نمیبرند. در واقع این روند باعث شده تا هم خودروساز و هم مصرفکننده واقعی ضرر کنند.
قیمتگذاری دستوری خودرو باعث عقبماندگی و زیان این صنعت شده است. اختلاف قیمت کارخانه و بازار سبب شده تا صنعت خودرو طی سالهای گذشته، حدود 120 هزار میلیارد تومان ضرر کند. از طرفی، همین امر به واسطهگران کمک کرده تا حدود 250 هزار میلیارد تومان سود ببرند. در حالی که اگر این سود به خودروسازان تعلق میگرفت، صنعت خودروسازی کشور دچار تحول بزرگی میشد.
برای بررسی قیمت خودرو در سال جدید، ابتدا باید نگاهی به قیمتها در روزهای پایانی سال 1401 داشت. خودرو پژو 206 تیپ 2 (مدل 1401) در روز 27 اسفندماه، 510 میلیون تومان قیمت داشته و در روز 16 فروردینماه، با گذشت تنها 18 روز، 600 میلیون تومان معامله میشود. کوییک R پلاس اتوماتیک افزایش قیمت کمتری داشته، اما با این حال باز هم 30 میلیون تومان گرانتر شده است. محصول شاهین سایپا نیز از تاریخ 27 اسفند تاکنون، افزایش قیمت 50 میلیون تومانی را تجربه کرده است. اما همچنان قیمتهای کارخانهای ثابت ماندهاند.
شورای رقابت در سال 1401 اعلام کرده بود که در سال جدید قیمتهای کارخانهای افزایش پیدا میکنند. خبری نیز مبنی بر افزایش 30 تا 70 درصدی قیمتها منتشر شد که مسئولان آن را رد کردند. اکنون با شروع سال 1402، این سازمان موضوع افزایش قیمتهای کارخانهای را مطرح کرده و به دنبال اجرایی شدن آن است.
طبق اعلام شورای رقابت، قیمتهای جدید کارخانهای در روز 15 فروردینماه ابلاغ شدهاند. قیمت خودروهای داخلی غیرمونتاژی تعیین شده، اما فعلا به صورت محرمانه میماند و منتشر نمیشود. افزایش قیمت برای مدلهای مختلف متفاوت است و هیچ عدد مشخصی را نمیتوان به آنها نسبت داد. برخی خودروها افزایش کمتر از 30 درصد داشتهاند و قیمت برخی مدلها نیز بیش از 70 درصد افزایش پیدا کرده است.
قیمتگذاری خودروها به صورت تخصصی توسط سازمان حمایت انجام میشود. در این قیمتگذاری، هر مدل خودرو با سه خودرو مشابه خارجی مقایسه شده و سپس قیمت جدید آن محاسبه میشود.
این افزایش قیمتها به نفع مصرفکننده واقعی است و بازار خودرو را تنظیم میکند. این بدان معناست که وقتی اختلاف قیمت کارخانه و بازار کاهش پیدا کند، واسطهگری از بین میرود و تنها مصرفکنندگان برای خرید خودرو اقدام میکنند. همین امر سبب کاهش 20 تا 30 درصدی قیمتها در بازار خودرو خواهد شد.
یکی دیگر از دلایلی که قیمت خودروها در بازار رو به افزایش است، تقاضای بیشتر از حد تولید است. این موضوع نیز با افزایش قیمت کارخانهای قابل حل میشود؛ زیرا همانطور که گفته شد، تقاضاهای کاذب از بین میروند و تنها مصرفکنندگان واقعی باقی میمانند. البته وزرات صمت قول افزایش تولید خودرو را در سال جدید داده و خودروسازان نیز برای افزایش تولید محصولات خود برنامهریزی کردهاند. طبق آمارهای موجود، سال گذشته حدود 1.3 میلیون دستگاه خودرو تولید شد؛ اما نیاز بازار تقریبا 1.5 میلیون دستگاه خودرو است. این میزان تولید نسبت به سالهای گذشته رشد خوب و قابل توجهی داشته و برای اولین بار پس از سال 97، به بیش از یک میلیون دستگاه رسیده است؛ اما برای بازار هنوز کافی نیست. وزیر صمت تاکید کرده که تیراژ تولید خودرو در سال 1402 به 1.6 میلیون دستگاه خواهد رسید تا نیاز بازار کاملا رفع شود. اگر این امر نیز محقق شود، بازار خودرو در سال 1402 پیشرفت خوبی خواهد داشت و افزایش قیمتهای غیرمنطقی نیز مهار میشوند.
لازم به ذکر است که افزایش تولید خودروسازان نیز در گرو افزایش قیمتهای کارخانهای است. خودروساز اگر در زیان باشد، نمیتواند تیراژ تولید خود را افزایش دهد و این امری طبیعی است که از زیان بیشتر جلوگیری کند. اما اگر بتواند محصولات خود را با قیمت بیشتری بفروشد و به سوددهی برسد، تولید محصولات را نیز افزایش میدهد و بازار خودرو به تعادل میرسد.
