یکی از مهم ترین مواردی که در انجام آزمایشها بسیار اهمیت دارد درصد خلوص مواد شیمیایی به کار رفته شده در آن آزمایش میباشد. درصد خلوص مواد تأثیر زیادی بر نتیجه آزمایش خواهند داشت، تا حدی که اگر درصد خلوص درست نباشد نتیجه موردنظر کسب نخواهد شد و یا ممکن است درصد خلوص ماده نهایی متفاوت با آنچه ما انتظار داریم شود. بنابراین برای انجام هر چهبهتر آزمایشها و به دست آوردن نتایج درست، استفاده از برند های معتبر و آگاهی از درصد خلوص مواد شیمیایی لازم و ضروری میباشد.
اهمیت آشنایی با لیبل و برچسب مواد شیمیایی
مواد شیمیایی در آزمایشگاهها و صنعت خالص نیستند و مقداری ناخالصی به همراه دارند؛ بنابراین لازم است که درصد خلوص مواد مورد نیاز را بدانیم. یکی از موارد مهمی که در آزمایشگاه باید به آن توجه شود، آشنایی و نحوه خواندن برچسب هایی است که بر روی مواد شیمیایی در آزمایشگاه وجود دارد. در واقع همه مواد شیمیایی از هر شرکت تولید کننده ای که باشند موظف هستند که تمام اجزا تشکیل دهنده موجود در آن بسته بندی و درصد خلوص مواد شیمیایی خود را اعلام نمایند و با عدد بر روی بسته بندی ذکر کنند.
بنابراین شرکت تولید کننده و برند مواد شیمیایی بسیار حائز اهمیت میباشد و میبایست جهت کسب نتایج بهتر از برند های معتبر استفاده نمود. یکی از برندهای معتبر مواد شیمیایی آزمایشگاهی سیگما آلدریچ میباشد که با توجه به قدمت این شرکت درصد خلوص مواد این برند بسیار مورد اطمینان میباشد.
اهمیت درصد خلوص مواد شیمیایی
خالص بودن مواد شیمیایی در آزمایشهای تحقیقاتی در صنعت بسیار مهم میباشد؛ بنابراین قبل از انجام آزمایش، درصد خلوص مواد لازم باید تعیین گردد. ازآنجاییکه مواد شیمیایی که تولید میشوند آنچنان خالص نیستند، باید علاوه بر آنچه روی بستهبندی نوشته، بتوانیم درصد خلوص را با روشهای دیگری نیز به دست آوریم.
درواقع درصد خلوص را میتوان اینگونه تعریف کرد که مقدار ماده خالص در هر 100 گرم از ماده ناخالص را درصد خلوص میگویند. بهعنوانمثال اگر روی یک بسته کلرید سدیم درصد خلوص را 99.8 درصد ذکر کردهاند، یعنی در هر 100 گرم از این ماده 99.8 گرم کلرید سدیم وجود دارد.
مواد شیمیایی موجود در آزمایشگاه ها دارای درجه خلوص متفاوتی هستند و هر کدام برای یک آزمایش قابل استفاده میباشند. در نتیجه برای انجام دقیق پژوهش های خود بهتر است انواع گرید های موادشیمیایی و درجه خلوص آنها را بشناسید.
انواع گرید مواد شیمیایی
- گرید تحلیلیAnalytical chemistry grade
خلوص استثنائی تقریبا نزدیک به بیشتر از ۹۹ درصد
- گرید آزمایشگاهیLaboratory chemistry grade
بسیار خالص نزدیک به بیشتر از ۹۷ درصد
- گرید عمومی / آزمایشگاهی Laboratory/ General chemistry grade
درجات متغیری از خلوص بسته به نوع استاندارد
- گرید عمومی General chemistry grade
خالص تقریبا نزدیک به بیشتر از ۹۵ درصد
- گرید صنعتی Industrial chemistry grade
ناخالص بیشتر از تقریبا ۹۰ درصد
بنابراین مواد شیمیایی با توجه به گرید آن دارای درصد خلوص های متفاوتی هستند. مواد شیمیایی با گریدهای بالاتر می توانند برای کاربردهای دارای حساسیت پایین تر نیز مورد استفاده قرار گیرند. اصطلاح کیفیت در دنیای مواد شیمیایی و مواد آزمایشگاهیبه هر دو عبارت خلوص ماده و ناخالصی های آن اشاره دارد و مشخص میکند که ماده مورد نظر برای چه کاربردی می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
روش های بررسی خلوص مواد شیمیایی
- مقایسه فیزیکی با نمونه خالص
از آنجا که در این روش نمونه تنها با یک نمونه خالص معتبر مقایسه می شود؛ از آسان ترین متدهای بررسی خلوص یک ماده به حساب می آید. بحث های زیادی علیه این روش مطرح شده است، اما واضح است که این روش می تواند تفاوت ماده خالص و ناخالص را به راحتی نمایان سازد. مقایسه فیزیکی در نشان دادن ناخالصی های انبوه مثل ناخالصی های رنگی و آلودگی ها، بسیار پر کاربرد است. همچنین بوی مواد می تواند تفاوت نمونه خالص و ناخالص را نمایان سازد. البته لازم به ذکر است که تنها مواد غیر سمی قابلیت بررسی از طریق بوییدن، چشیدن و لمس را دارند.
- تعیین نقطه ذوب و نقطه جوش
برای اکثر محصولات شیمیایی نقطه ذوب و نقطه جوش مشخصی تعریف شده است. اگر نقطه ذوب یک ماده شیمیایی پایین تر از نمونه خالص باشد نشان دهنده وجود ناخالصی در ماده مورد آنالیز است.
- متدهای رنگ سنجی
بعضی از ترکیبات شیمیایی هنگامی که در معرض برخی مواد قرار می گیرند، تغییر رنگ می دهند. از مزایای این روش می توان به این مسئله اشاره کرد که این روش علاوه بر حضور ناخالصی، درصد آن را هم نشان می دهد.
- ترکیبات نشاندار ترکیبات نشاندار (radiolabeled)، ترکیبات کربنی هستند که برای بررسی اجزای شیمیایی یک ترکیب مورد استفاده قرار می گیرد.
- آزمون های آنالیتیکال
گرچه سایر روش های بررسی خلوص موادشیمیایی مناسب و حرفه ای هستند، این روش دقیق ترین و مرجح ترین روش است. این تست ها شامل یک فرایند استاندارد هستند، که در مواد مختلف کاربرد دارند. این روش ها حضور و تعداد ناخالصی ها را نشان می دهند. تیتراسیون(titration)، طیف سنجی مادون قرمز(infrared spectroscopy)، کروماتوگرافی (chromatography) و چرخش نوری( optical rotation) از جمله روش هایی هستند که در این دسته قرار می گیرند.
کلام آخر
در این مقاله در رابطه با مهم ترین مسئله در تست های آزمایشگاهی که همان درصد خلوص مواد شیمیایی میباشد صحبت کردیم و روش های شناسایی و تعیین درصد خلوص را بیان نمودیم.
