روش انجام پروژه دانشجویی از یک دستورالعمل واحد پیروی نمی کند. با این حال می توان رهنمودهایی برای انجام پروژه ارائه دارد. بهترین رهنمود هم رهنمودی است که از بنیادها شروع کند؛ یعنی به تعبیری از نقطه شروع. نقطه شروع انجام پروژه های دانشجویی کجاست؟ به نظر می رسد که یک پروژه برای اینکه بتواند از همان آغاز، سرنخ درست را دنبال کند باید نوع تحقیق خود را مشخص کند. اصولا دو نوع پژوهش کلی وجود دارد: پژوهش میدانی و پژوهش کتابخانه ای. در پژوهش میدانی، پژوهشگر داده های خود را به شکلی میدانی جمع می کند. این داده ها شامل نوشتارها، گفتگو و مصاحبه، مشاهده عینی و میدانی، آزمایش و دیگر شکل های داده ای می شوند. پژوهشگر پس از گردآوری داده ها، آنها را پردازش می کند و از طریق این روند پردازشی به یک نتیجه گیری کلی می رسد.
کتابخانه: خانه ای برای یک جستجوی علمی!
نوعی دیگر از پژوهش که باید در روش انجام پروژه دانشجویی به آن اشاره کنیم، پژوهش کتابخانه ای است. در این نوع پژوهش، پژوهشگر با منابع کتابخانه ای یعنی کتاب ها، مقالات و مجلات سر و کار دارد. البته این داده های کتابخانه ای باید دارای یک ساختار قاعده مند و به اصطلاح یک نظم ساختاری باشند. اگر پژوهشگر در گردآوری این داده ها از یک روش سامان یافته و منظم کمک نگیرد در زیر آوار داده های بی نظم غرق خواهد شد و به هیچ نتیجه ای نخواهد رسید.
انتخاب موضوع در روش انجام پروژه دانشجویی!
البته باید بگوییم که در روش انجام پروژه دانشجویی، تعیین نوع پژوهش با یک فرآیند دیگر همزمان است. این فرآیند، انتخاب موضوع پژوهش است. وقتی موضوع تان را مشخص کردید خود به خود درباره نوع پژوهش هم به یک انتخاب درست خواهید رسید. موضوع پژوهش شما باید حاوی یک مسئله مجهول باشد. ارزش یک موضوع به این است که یک مجهول را برای خوانندگان و جامعه علمی معلوم سازد. موضوعی که ده ها کتاب و مقاله درباره آن نوشته شده باشد، هیچ جذابیتی برای مخاطبان شما ندارد. البته می توان یک موضوع کار شده را برگزید و با بازخوانی ژرف تر و نوتر از آن، دیدگاه سنتی درباره آن را متزلزل کرد و خوانش خود را پیشنهاد داد. اگر نمی دانید چه موضوعی را برگزینید با مراجعه به اینترنت و تازه ترین مقالات، درباره موضوع های به روز جامعه علمی به یک تصور عینی برسید.
نقشه فرانسوی بهتر است یا آمریکایی؟
در روش انجام پروژه دانشجویی، دومین گام را نقشه کلی تعریف می کنند. هیچ مطالعه بی نظمی به نتیجه نمی رسد. هر پژوهشی به نقشه راه نیاز دارد. برای ترسیم این نقشه شما به مطالعه منابع اصلی نیاز دارید. برای اینکه همه ایده های شما، به سادگی فراموش نشوند، آنها را حتما یادداشت بردارید. این نقشه، یک چارت اولیه از پروژه شما است. به عبارتی دیگر، نقشه راه، اسکلت بندی تحقیق شما است. اما این اسکلت بندی یک ویژگی منحصر به فرد دارد: تغییر پذیر است. هر چه مطالعات شما عمیق تر و دامنه دارتر شود، احتمال اینکه نقشه شما تغییر کند بیشتر است. یکی از سنت های ریشه دار تحقیق، نقشه فرانسوی است که آن را بهترین نقشه در تاریخ تحقیق می دانند. در این نقشه، موضوع به صورت درختی گسترش می یابد. تنه، دو شاخه دارد و هر شاخه دو شاخه دیگر می یابد و به همین ترتیب شاخه ها انبوه تر شده و درخت تحقیق شما، شکل پیدا می کند.
البته نمونه آمریکایی هم با استقبال روبرو شده است. در این نقشه، بخش ها با اعداد شماره گذاری می شوند. هر بخش با شماره ای مانند 1-1، 1-2، 1-1-1 و از این قبیل نشان داده می شود.
گردآوری منابع گامی مهم در روش انجام پروژه دانشجویی!
مرحله بعدی در روش انجام پروژه دانشجویی، گردآوری داده ها و تهیه منابع است. شما در گام اول باید فهرستی از کتاب ها، مقالات و دیگر منابع تهیه کنید. خود این فهرست، نقشه مطالعاتی شما خواهد بود. ترجیحا فهرست خود را با مداد بنویسید. با مداد نوشتن این امکان را به شما می دهد که در فهرست خود تجدید نظر کنید. فهرست منابع شما هم باید حاوی شناسنامه کتاب مانند نام کتاب، نویسنده، مترجم، نام ناشر، چاپ، محل چاپ و سال چاپ بیاید. بهتر است در این مرحله، به آدرس دهی دیگران اکتفا نکنید و خودتان منابع را بررسی کنید. احتمال اینکه آدرسی دهی برخی کتاب ها و منابع نادرست باشد، زیاد است.
یادداشت ها و اصل مقاله: دو گام اساسی!
بعد از مرحله منابع نوبت یادداشت برداری در روش انجام پروژه دانشجویی است. پس از یادداشت برداری نوبت به نوشتن اصل مقاله می رسد. منظور از اصل مقاله، پیکره اصلی مقاله است. در این بخش نیاز نیست که به مقدمه و نتیجه گیری بپردازید. این دو همیشه بعد از تکمیل بدنه اصلی مقاله نوشته می شوند. در هر کدام از عناوین اصلی و زیر عنوان ها، سه کار را باید با دقت انجام دهید. اول از همه طرح مسئله کرده و دیدگاه دانشمندان آن حوزه را به صورت فشرده بیان کنید. پس از آن، دیدگاه های دانشمندان آن حوزه را تحلیل کرده و دیدگاه جایگزین یعنی دیدگاه خود را ارائه دهید. پایان این مراحل، جمع بندی مطالبی است که در دو بخش هر عنوان می آورید.
رفرنس ها، روش انجام پروژه دانشجویی را علمی تر می کنند!
در روش انجام پروژه دانشجوییدائما به ارزش رفرنس ها و ارجاع ها اشاره می شود. ارجاع های یک مقاله یا پروژه دانشجویی، به ارزش علمی آن اضافه می کنند. البته همیشه لازم نیست که هر جمله ای از متن خود را با یک ارجاع مستند کنید. گر چه نقل مطالب دیگران بدون اینکه به منبع آن نقل اشاره شود، یک سرقت معنوی است؛ اما بسته به نوع نوشته شما، هر نقل قولی نمی تواند سرقت شمرده شود. به طور کلی نقل قول ها دو نوع هستند: مستقیم و غیر مستقیم. نقل قول مستقیم در جایی است که پروژه شما اقتضا می کند که عین نوشته را ذکر کنید. در اینجا باید نوشته را میان دو علامت گیومه قرار دهید. در پانویس و کتابنامه هم باید به آن اشاره کنید. غیر مستقیم اینطور نیست. یعنی شما فقط فشرده ای از آن دیدگاه را بیان می کنید. با این حال اشاره به آن در پانویس و کتابنامه، ضروری است.
روش انجام پروژه دانشجویی: انجام پروژه های دانشجویی
پیشگفتار در روش انجام پروژه دانشجویی، پس از پایان متن اصلی پروژه می آید. در پیشگفتار به تاریخچه پژوهش اشاره می شود. همچنین به اهمیت پژوهش و موضوع انتخابی تحقیق در این بخش اشاره می شود. مسائل و پرسش های پژوهش، شیوه گردآوری منابع و کمک های احتمالی پژوهشگران دیگر در پیشگفتار ذکر می شوند. بعد از این کار، فرضیه یا فرضیه های پژوهش، آورده می شوند. در مقدمه نیز موضوع، چرایی انتخاب موضوع، پرسش های اصلی پژوهش، هدف پژوهش، محدودیت های پژوهش، مانع های تحقیق و تبیین ترتیب یا پلان تحقیق، بحث می شوند. در نتیجه گیری باید به بیان خلاصه دستاوردها و یافته های پژوهش خود بپردازید. بعد از آن باید پیشنهادها و راهکارهای خود را بیاورید. این راهکارها همان «تازگی» پژوهش شما و در واقع نوآوری آن است. در پایان هم به تدوین فهرست و تنظیم منابع بر پایه ترتیب الفبایی بپردازید.
با این کار شما به انتها رسیده اید و می توانید با افتخار این معادله یعنی روش انجام پروژه دانشجویی: انجام پروژه های دانشجویی را در یادداشت های خود بنویسید. شما از روش انجام به مرحله پایانی انجام پروژه رسیده اید!
